Dauw en zon accenturen het web. De natuur beklemtoont de vormentaal die de spin eigen is. Zien wij er schoonheid in, perfectie misschien zelfs, omdat het voldoet aan dezelfde wetten van fysica en evolutie die ook ons regeren? Is er dus een soort herkenning? Hij neemt een slok van zijn koffie, kijkt door het zijraam, geniet van het schouwspel in de hoge heg. De spin is zich nergens van bewust. De spin is geen piekeraar. Ze is een weefster. Hangt geluk niet evenzeer samen met datgene volbrengen waarvoor men gemaakt is? De croissants in de oven verspreiden een onweerstaanbare geur door de open keuken. Hij contempleert de verse knapperige korst en waant zich even perfect gelukkig.

Waar ben ik voor gemaakt? Het is zo’n zinloze vraag, gelooft hij. De gedachte schudt hij van zich af. Buiten wikkelt de spin een vliegje in. 

De kersenjam uit de koelkast is behaaglijk fris.

Het begint als een klein wolkje in zijn onbewuste. Enkele kleine witte rookdraden tegen een zwarte achtergrond, langzaam draaiend. Nog onbestemd. Microscopische filosofische filamenten die uitgroeien tot een zich concretiserende gedachte. Er ontstaat zoiets als een denkpatroon. Neuronen die tastend verbinding zoeken met de omgeving, tot een web zich ontspint waardoor het oeridee de complexe vorm van een redenering aanneemt. Woordeloos nog. Hier is zijn aha-erlebnis. Zijn bewustzijn neemt het aan als een broos ei dat moet uitharden. Zometeen even opzoeken, peinst hij.

Zijn geestesoog dwaalt langs de boekenkasten op zoek naar de juiste werken om aan te relateren. Elke twee jaar kwam er een kast bij, hij weet exact waar elk boek staat en wanneer hij het verwierf. De ideeënnevel trekt op. Ergens valt iets. Hij opent zijn ogen, ziet wazig, maar helder genoeg om te ontwaren dat hier geen boekenkasten staan. Niet hier.

Zijn clubfauteuil is een rolstoel.

In de verte meent ze iets te horen. Voorbij de einder sluimert misschien iets. Maar daar blijft het bij. Iets, ergens, wellicht, ooit. Ze is niet in staat haar aanvoelen met meer helderheid uit te drukken. Het kan zomaar zijn dat er geen woorden voor bestaan. Dat ze die eerst zelf moet uitvinden. Wat vangt ze op? Waarmee staat ze in verbinding? Als ze voorzichtig in haar omgeving informeert naar soortgelijke ervaringen, ontvangt ze onbegrip en scepsis. Vertrouwen is een uitgehold begrip in haar werkelijkheid. Toch voelt ze zich geborgen in haar sensaties. Ze vermoedt iets ongelofelijks.

Rond half vier staat ze op. Het mag ook kwart over vier zijn. Ze kleedt zich aan en stapt de duisternis van het plantsoen voor haar huis in. Daar strekt ze haar armen wijd uit. Ze knikt haar hoofd naar de sterren en wacht tot de duizeling begint.

Zo noemt ze het maar.

De pantoffels die hij draagt zijn zacht. Zacht zijn ook de wandbekleding en de zittingen van zijn stoelen. Als hij spreekt, wat hij liever vermijdt, fluistert hij. Alsof hij een woord vormt met zijn lippen als figurant in een stomme film. De gedachten die hij onhoorbaar de wereld in ademt geven blijk van een onvoorstelbare belezenheid. Enkel hijzelf is er deelgenoot van. Hij is zijn eigen publiek, maar een figurant bleef hij. Een protagonist ontbreekt. Niemand voert het hoge woord. Het is de zwijgzaamheid van de verwachting. Of misschien die van het gemis.

Het liefst loopt hij op zijn tenen. In de coulissen. Hij sluipt langs de randen van de ondermaanse bombast, de rafels van het voetlicht, op zoek naar zachtheid. Hij bemint en koestert alles wat teder is, gedempt, clement. Uit de ether plukt hij enkel de wollige woordjes. Voor pinnige zinnen houdt hij zich doof.

Een fluwelen zwaard.

Een scherpe herfstzon projecteert glas-in-lood op de leestafel. Vier ochtenden per week betreedt hij rond vijf over tien zijn stamcafé om de kranten door te nemen. Doorgaans is hij de eerste en vaak de enige aanwezige, naast de waard die veegt en pouleert. Het wereldnieuws interesseert hem geen zier, de culturele katernen spelt hij uit. Na twee koppen koffie drinkt hij een citroenjenever zonder suiker. Af en toe knikt de waard goedmoedig en krijgt hij een tweede cadeau. Tegen de tijd dat er drukte begint te ontstaan, schiet hij zijn jas aan en vlucht naar huis.

Zuchtend slaat hij de boekenbijlage dicht. Verwonderd volgt hij het langzame maar onverbiddelijke opschuiven van de schaduwen over de leestafel. ‘De zon, je ziet hem bewegen,’ zegt hij. Niet eerder was hij zich daarvan zo bewust. De waard knikt, slaat de theedoek over zijn schouder, antwoordt: ‘Dat doet ‘ie’.

Hij nipt zijn glaasje leeg.

Grove vegen in verschillende tinten geel. Daaronder wat bruinen en groen, een incidentele streep wit. Hij heeft het nooit anders gezien dan wat het was: een plaatje dat bij zijn ouders boven het dressoir hing. Het soort schilderij waarvan men zegt dat zijn kind van drie het ook kan. Zijn moeder was er verrukt door. Als puber meende hij een bewijs te zien van zijn moeders krankzinnigheid in haar vermogen om een uur lang onbeweeglijk naar dat schilderij te staren, de handen gevouwen in haar schoot. Soms scheen ze in een heel andere wereld te verkeren dan waar hij haar nodig had. 

Min of meer uit verplichting hing hij het werk bij zichzelf in het trapgat. Het eerste jaar stapte hij er achteloos aan voorbij. Inmiddels blijft hij er vaker bij stilstaan. Het heeft iets dieps. Misschien is het de werkelijkheid waarin ze nu verwijlt.

Misschien is het de lichtval.

Gedachteloos snoert ze haar ceintuur nog een gaatje strakker en kijkt omlaag. De simpele linnen jurk wiegt in de avondbries. Met beide armen hangt ze op de gietijzeren leuning van de brug over de stroom. De maan dwaalt beschroomd tussen de kaler wordende takken. Er vallen lange schaduwen. Een onachtzame voorbijganger zou een negentiende-eeuwse schets kunnen zien, vastgelegd door een romantische kunstenaar die zich zijn hoofd in de wolken kan veroorloven. Altijd schuilt er dreiging in het werk, steeds de heimelijke duisternis. Bruingele bladeren jagen elkaar stervend na. Dunne spijlen vormen zinloze grenspalen tussen stroom en bries. Hier is geen land om te bevechten.

Ze is het vechten – waar ze toch al geen talent voor had – moe. Haar hoofd zakt verder omlaag. Een enkele vis zwemt tegen de stroom in, gespannen spartelend. Het is een flauw beeld, denkt ze. Geleidelijk zakt de misselijkheid.

Het is tijd om terug te keren.

Direct na het schrijven van de eerste woorden kan hij een zekere teleurstelling niet onderdrukken. Hij ziet de letters dikker, grilliger worden, de inkt uitvloeien in het papier, dat de tekst gretig opzuigt als een uitgedroogd roofdier. Minutenlang staart hij bewegingloos naar het natuurkundig schouwspel. Langzaam verkeert zijn ontgoocheling in betovering. Zou zijn grootvader, wiens vulpen hij vanochtend terugvond achterin een vergeten lade, ooit een dergelijke bekoring gevoeld hebben bij het gebruik van dit voorwerp, dat voor hem immers geen magisch object was, door de tijd geheiligd, maar veeleer een alledaags geval?

Geamuseerd stelt hij zich zijn grootouders voor. Hij fantaseert hoe zijn grootmoeder haar echtgenoot de pen cadeau geeft, bijvoorbeeld voor zijn veertigste verjaardag, vergezeld van een glazen inktpot, vijftig milliliter. Hoe hij spontaan een gedicht voor haar schrijft met zijn nieuwverworven kleinood, en hoe haar dat ontroert. Maar zo was het niet.

Hij schreef, zij waste. Onoverbrugbaar eenzaam.

Oprecht kan hij zich niet heugen op welke leeftijd hij ontdekte dat autovelgen doorgaans een oneven aantal spaken bezitten. Meestal vijf, minder vaak negen en soms dertien. Daaruit ontwikkelde hij de notie dat er iets mis moest zijn met merken die behept waren met bijvoorbeeld zes spaken. Wat aanvankelijk een technische constatering was, ontwikkelde zich tot een ethisch principe: van oneven is goed en even is fout, tot oneven is goed en even is slecht. Al snel groeide deze ontdekking uit tot een alomvattend dogmatisch systeem. Op zijn achttiende raakte hij ervan overtuigd dat de buurman, wiens voorgevel uit vier ramen bestond, een demonische aanleg moest hebben.

Inmiddels weet hij dat hij gedachten en inborst van anderen feilloos oppikt en voorspelt. Op begeleid verlof trakteert hij zijn mentor op sterke staaltjes van zijn opmerkelijke gave. Daarmee probeert hij hem over te halen zijn gebiedsverbod te negeren.

De buurman lonkt immers.

Zijn natgeregende hoed hangt hij bij binnenkomst aan de kapstok. Hij is graag thuis. Rond zijn negenenvijftigste verjaardag voelde hij plots de behoefte zijn diploma’s en getuigschriften in te lijsten en aan de muur van het halletje achter de voordeur te hangen. Het kostte hem een flinke zoektocht op zolder; eerder in zijn leven ging hij achteloos om met dergelijke bewijsstukken. Het leven zelf, dat was van belang. Papiertjes bewezen niets, waren hooguit een proeve van slaafsheid. Hij zou de wereld veranderen, tegen alle duffe doctorandi en neutelige ingenieurs in, die de vooruitgang in de kiem smoorden met hun dodelijke rapporten en commissies.

Hij schenkt zijn port in het gegraveerde glaasje dat hij zichzelf cadeau deed voor zijn pensionering, en laat de vriendelijke woorden tijdens de bijeenkomst van de aandeelhouders zojuist nog even op zich inwerken. Het was werkelijk alleraardigst.

De ergernis over de jeugdige demonstranten zakt binnen het uur.